ΧΟΛΑΡΓΟΣ, Η ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΛΗ

 ΧΟΛΑΡΓΟΣ, Η ΟΜΟΡΦΗ ΠΟΛΗ

Του Δρ. Δημήτρη Παπαδόπουλου Αρχιτέκτονα (Εισαγωγή στο βιβλίο «ΟΔΩΝΥΜΙΚΑ ΤΟΥ ΧΟΛΑΡΓΟΥ»)

 

Αφιερώνεται στον πατέρα και την μητέρα μου που δεν

πρόλαβαν να δουν τον Χολαργό, που τόσο αγάπησαν, στον 21ο αιώνα

 

Α. ΙΔΡΥΣΗ

 

Όταν στα 1926 ο Παναγιώτης Βουτσινάς ίδρυσε την εταιρία Αγροπόλεων με σκοπό τη δημιουργία ενός εξοχικού προαστίου της Αθήνας, σίγουρα δεν θα μπορούσε να διανοηθεί το μέλλον αυτού του κομματιού, της τότε έρημης από κατοικίες γης. Ας πάρουμε τα πράγματα με την σειρά τους.

 

Στις 31 Μαρτίου 1926 εκδίδεται προεδρικό Διάταγμα (Πρόεδρος Δημοκρατίας ο Παύλος Κουντουριώτης) με πρόταση του τότε υπουργού Γεωργίας Γ. Χαριτάκη "περί παροχής αδείας συστάσεως εν Αθήναις Ανωνύμου Εταιρείας υπό την επωνυμία "Ανώνυμος Εταιρεία Αγροπόλεων" και εγκρίσεως του Καταστατικού Αυτής1, με σκοπό, όπως ορίζεται μεταξύ άλλων στο άρθρο 4 του καταστατικού της, και την "ίδρυση συνοικισμού, χρησιμοποιουμένου ως προαστίου των Αθηνών εντός ακτίνας δεκαπέντε χιλιομέτρων από της πρωτευούσης".

 

Το πρώτο Διοικητικό συμβούλιο της Εταιρείας αποτελέστηκε από τους:

 

1)       Εμμανουήλ Καλομενόπουλο

2)       Γεώργιο Βεντούρη

3)       Παναγιώτη Βουτσινά

4)       Στυλιανό Μανταφούνη

5)       Αλέξιο Φραγκίδη

6)       Δημήτριο Γκίνη, και

7)       Γεώργιο Παπαγεωργόπουλο

 

Μετά την έγκριση του καταστατικού της και τη σύστασή της σε σώμα, η Εταιρεία Αγροπόλεων υπογράφει τα πρώτα οριστικά συμβόλαια αγοράς των αγρών που θα αποτελέσουν την έκταση του νέου προαστίου, και την οποία έκταση είχε ήδη δεσμεύσει από τους ιδιοκτήτες τους με προσύμφωνα, και βάσει σχεδίου αποτύπωσής του που είχε συντάξει ο Μηχανικός Γ. Ευαγγελόπουλος.

 

Στο οποίο σχέδιο αναφέρονται και οι ονομασίες των επιμέρους θέσεων των διαφόρων αγρών ή "λαχιδίων" όπως ονομάζονται στα αγοροπωλητήρια συμβόλαια. Σαν τέτοιες θέσεις αναφέρονται οι πιο κάτω: Τρύπιο Λιθάρι, Ρικκόνα, Τσακός, Λαιμός Τσακού, Μανδριά, Μανδριά Ρουσέτη, Μανδριά Σπανού Πεζούλια, Κάτω Πεζούλια κλπ.

 

Η τελικά αγορασθείσα έκταση υπολογίζεται σε 1350 στρέμματα περίπου. Ιδιοκτήτες των λαχιδίων φέρονται Χαλανδρέοι και Μεσογείτες, όπως η οικογένεια Ντάβαρη, οι Σ. Πριφτης, Σ. Λίτσας, Δ. Καλογήρου, Κουράσης, Μπαϊρακτάρης, Σταματίου, Οικονόμου Πάνας, Γκικάκης κ.α, η δε τιμή αγοράς ήταν περίπου έξι δραχμές ανά τετραγωνικό μέτρο.

 

Αρχικοί ιδιοκτήτες προ αυτών φέρονται σύμφωνα με το υπ' αρ. 986/1850 συμβόλαιο αγοράς του Συμβολαιογράφου κ. Δ. Σούτσου εννέα κάτοικοι Χαλανδρίου, που αγόρασαν την περιοχή από τον κόμητα Αμποτιόν Μπότσαρη που με τη σειρά του την είχε αγοράσει με χοτζέτι από κάποιον Χαλήλ Μπέη.

Στη συνέχεια ο ίδιος ο μηχανικός Γ. Ευαγγελόπουλος εκπονεί την πολεοδομική μελέτη του νέου προαστίου, που εν τω μεταξύ με πρόταση του Αριστείδη Καλογήρου και εισήγηση του Γ. Παπαγεωργόπουλου έχει ονομασθεί Χολαργός από την εταιρεία Αγροπόλεων και το οριστικό του σχέδιο εφαρμογής φέρει ημερομηνία 15 Σεπτεμβρίου 1928.

 

Τα όρια του φέρονται οριζόμενα "ανατολικά με γαίας Αγίου Ιωάννου, δυτικώς με οδόν Μεσογείων, αρκτικώς με Σταυρόν και μεσημβρινώς με Πετράκην Ψαλλίδαν". Η όλη περιοχή που αποτελείτο από χωράφια, αμπέλια και δασική έκταση από πεύκα και σχοίνα, θάμνους και κουμαριές8 και παρουσίαζε αρκετές δυσκολίες στην τότε χάραξη των δρόμων και των οικοπέδων, κατενεμήθη σε εκατό οικοδομικά τετράγωνα και περιελάμβανε, χώρο αγοράς εκεί που σήμερα βρίσκεται η Πλατεία Δημοκρατίας, θέση Ναού Φανερωμένης όπου η σημερινή ομώνυμη πλατεία, χώρο Διδακτηρίων επί της οδού Περικλέους, όπου το υπάρχον Δημοτικό Σχολείο, χώρος ανέγερσης Δημοτικού Καταστήματος επί της οδού Περικλέους, όπου σήμερα το γήπεδο μπάσκετ, γυμναστήριο στη σημερινή του θέση, κεντρικό άλσος, με διαμόρφωση, στη θέση του σημερινού άλσους, χωρίς βέβαια το σημερινό σχολικό συγκρότημα, το οποίο πήρε τμήμα του άλσους στους μετέπειτα χρόνους. Το σχέδιο περιελάμβανε τις σημερινές πλατείες Παλαμά, Αγ. Τριάδος κ.λπ. καθώς και θέση για δεξαμενή ύδρευσης και φρέαρ άντλησης ύδατος στη θέση της πλατείας του Άνω Χολαργού. Το πολεοδομικό σχέδιο και η οικοπεδοποίηση των οικοδομικών τετραγώνων του προαστίου "Χολαργός", προκειμένου να αρχίσει η πώλησή τους παρά της εταιρείας Αγροπόλεων, κατετέθη στο συμβολαιογράφο Αθηνών κ. Στ. Ξαγιά9.

Έτσι άρχισε η Νεότερη Ιστορία του Προαστίου μας και η άμεση ανοικοδόμησή του, ως διοικητικό τμήμα του Χαλανδρίου.

 

B. ΙΣΤΟΡΙΑ

 

Στο Δημαρχείο Χολαργού στις 28 Οκτωβρίου 2003 μέσα σε μια κατάμεστη από δημότες αίθουσα, ο Δήμαρχος Δημήτρης Νικολάου παρουσιάζει με συγκίνηση το νέο σήμα του Δήμου Χολαργού που ως βασικό του συστατικό έχει φυσικά τη μορφή (που είχε και το προηγούμενο σήμα) του στυλοβάτη της Δημοκρατίας και δημιουργού της Αθήνας του Χρυσού Αιώνα, του Περικλή, αποτυπωμένη σε μπλέ σκούρο φόντο (ακριβές αντίγραφο του θαυμαστού έργου του χαλκοπλάστη της αρχαιότητας Κρησίλα που βρισκόταν κοντά στα Προπύλαια της Ακρόπολης), πλαισιωμένη από δέκα αστέρια που συμβολίζουν τις δέκα φυλές της Αρχαίας Αθήνας, στις οποίες χώρισε στο τέλος του ΣΤ΄ αιώνα π.Χ. ο Κλεισθένης τους Αθηναίους και τους λοιπούς κατοίκους της Αττικής, και ήσαν οι εξής: 1) Ερεχθηίς, 2) Πανδιονίς, 3) Λεοντίς, 4) Ακαμαντίς 5) Οινηίς, 6) Κεκροπίς, 7) Ιπποθοντίς, 8) Αιαντίς, 9) Αντιοχίς και 10) Αιγηίς.

Σε κάθε φυλή υπήχθησαν διάφοροι Δήμοι, και χωριά από την Πόλη (Άστυ), την παράλια γη, την αγροτική γη και τους ορεινούς τόπους. Στην Ακαμαντίδα Φυλή (που το όνομα της προήλθε από το γιο του Θησέα Ακάμαντα) υπήγοντο από την πόλη (Άστυ), η συνοικία του έξω Κεραμεικού, από την παράλια γη ο Δήμος Θορικού, από την αγροτική γη ο Σφηττός (σημερινό Κορωπί) και ο Χολαργός. Στην Ακαμαντίδα Φυλή ανήκε ο Στρατηγός Ξάνθιππος και η σύζυγος του Αγαρίστη, εγγονή του Κλεισθένη και φυσικά ο γιος του Περικλής. "Ο Περικλής άνηκε στην Ακαμαντίδα φυλή και στον δήμο Χολαργού".

 

Ποιος όμως ήταν ο Χολαργός στην πορεία των αιώνων, μέχρι τη στιγμή της νεότερης επανεμφάνισής του; Σε ποιες πηγές αναφέρεται, με τι ιστορικά πρόσωπα συνδέεται; Και ποια είναι η σημερινή άποψη; Ο Δήμος Χολαργού τίμησε ιδιαίτερα τον Μεγάλο Άνδρα (που τον θεωρεί δικό του Δημότη) που γεννήθηκε και ανήκε στον Χολαργό. Ταυτιζόταν, όμως, η θέση του σημερινού Χολαργού με αυτήν της αρχαιότητας; Με δεδομένο την ευρύτητα που χαρακτηρίζει τις περιγραφές των χώρων όπου αναπτυσσόταν κάθε αρχαία αθηναϊκή φυλή, μέχρι σήμερα δεν έχουν καθορισθεί επιστημονικά τα ακριβή όρια της περιοχής της. Έχουν διατυπωθεί διάφορες απόψεις, που συμφωνούν με την ταύτιση με τη σημερινή του θέση ή διαφωνούν ενώ η αρχαιολογική έρευνα που θα μπορούσε να δώσει πιθανή απάντηση στο ερώτημα δεν έχει γίνει στην ευρύτερη περιοχή, εκτός από τμήμα της περιοχής ανατολικά του νοσοκομείου Σωτηρία, όπου σε ανασκαφική έρευνα στα 1933 ευρέθη αρχαίο νεκροταφείο με πυράς κτερίσματα και ληκύθους που χρονονολογήθησαν από τον 6ο μέχρι τον 3ο π.Χ. αιώνα13, από την ύπαρξη αρχαίου τείχους εξ ογκολίθων σε απόσταση περίπου ενός χιλιομέτρου, από την 5η Στάση Χολαργού προς τον Υμηττό που έχει καταστραφεί από πολλών δεκαετιών, και από σποραδικά ευρήματα, αναθηματικών στηλών και επιτυμβίων που ευρέθησαν πλησίον της Λεωφόρου Μεσογείων.

 

Γ. ΑΝΟΙΚΟΔΟΜΗΣΗ

 

Πρώτος οικιστής του νέου προαστίου ήταν ο ιδρυτής του Π. Βουτσινάς που έκτισε ωραιότατη διώροφη έπαυλη στη συμβολή των οδών Περικλέους και Ευριπίδου. Η τελευταία τιμητικά μετονομάσθηκε σε οδό Π. Βουτσινά με απόφαση του Κοινοτικού Συμβουλίου Χολαργού στις 10 Αυγούστου 1937, με εισήγηση του τότε Προέδρου τής Κοινότητας, του αείμνηστου Νίκου Βιτάλη, και ενετοιχίσθη μαρμάρινη πλάκα με την ένδειξη "Η κοινότης Χολαργού προς τον Π. Βουτσινάν, ιδρυτήν και πρώτον οικιστήν τιμής ένεκεν14 σε σεμνή τελετή.

 

Ο ίδιος ο Π. Βουτσινάς έκτισε και τον Ι. Ναό της Φανερωμένης, ο οποίος "εδωρήθη μεν τοις εν Αθήναις και Πειραιεί Λευκαδίοις, μετετράπη δε εις ενοριακόν τοιούτον15, τον δε θεμέλιο λίθο του, κατά υπάρχουσα μαρτυρία, έθεσε ο Ιωάννης Καρύδης πρόεδρος του Λευκαδίων, μέλος της εταιρείας Αγροπόλεων, και οικιστής, του οποίου η ωραιοτάτη έπαυλη υπάρχει ακόμα και σήμερα στην οδό Ασπασίας, επί της πλατείας Φανερωμένης είναι από τα λίγα σωζόμενα αρχιτεκτονικά δείγματα της εποχής εκείνης.

 

Η ανοικοδόμηση όμως του νέου προαστίου μετά τη χάραξη των δρόμων και τις αγοροπωλησίες των οικοπέδων16 απαιτούσε την ύπαρξη έργων κοινής ωφέλειας και ως τέτοια τα βασικά ήταν εκείνα που αφορούσαν την ύδρευση, τον ηλεκτροφωτισμό και τη συγκοινωνία.

 

Για την ύδρευση της περιοχής ανοίχθηκε πηγάδι στον Άνω Χολαργό, το νερό του οποίου μέσω δεξαμενής που βρισκόταν στην θέση του σημερινού Ι. Ναού Αγ. Τριάδος διοχετευόταν με απλό δίκτυο στις κατοικίες, για συγκεκριμένες ώρες.

 

Για τον ηλεκτροφωτισμό χρησιμοποιήθηκε αρχικά η ίδια γεννήτρια που αντλούσε το νερό και έτσι ο Προοδευτικός και Ψυχαγωγικός Όμιλος Χολαργού κατάφερε να στήσει τους πρώτους δέκα στύλους διανομής ηλεκτρισμού. Στη συνέχεια η Εταιρεία Αγροπόλεων "συνεβλήθη μετά του Χρ. Περιχάρου, ιδιοκτήτη, τότε, του κτήματος όπου νυν ευρίσκεται το Νομισματοκοπείον της Τραπέζης Ελλάδος, και όπου ούτος είχε εγκατάστασιν παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας…".

 

Όσο για τη συγκοινωνία: "Η συγκοινωνία εξησφαλίσθη δια συμβάσεως μετά του Ηλία Θεμελή, κάτοχον αυτοκίνητου συγκοινωνίας 18 θέσεων. Το αυτοκίνητο αυτό, όπερ έφερε την επιγραφήν "Ζωρζέτα" έδει να πραγματοποιεί διαδρόμας ανά μίαν ώραν απ΄ Αθηνών εις Χολαργόν, αντί 5.000 δρχ. μηνιαίως, έστω και άνευ επιβατών".

 

Τα πρώτα σπίτια κτίζονταν και σιγά -σιγά δημιουργείται η κοινωνία των Χολαργιωτών. Τα ονόματα των μελών της κοσμούν σήμερα πολλούς από τους δρόμους μας. Π.Βουτσινάς, Γ. Μάνσολας, Γ. Βεντούρης, Ν. Βιτάλης, Ν. Σαλίγγαρος, Ι. Κατσιμπίρης, Α. Δαρίγος, Κοντογιαννόπουλος κλπ. Είναι οι άνθρωποι που δημιούργησαν τον Χολαργό, έγραψαν την ιστορία του, του έδωσαν τα χαρακτηριστικά του, την ταυτότητά του, με πολύ κόπο και μεράκι εργάστηκαν για να αναπτυχθεί, να εξελιχθεί, να ξεχωρίσει. Ο Χολαργός γεννήθηκε από αυτούς τους ανθρώπους και αναπτύχθηκε κυρίως χάρις σ' αυτούς τους πρωτοπόρους".

 

Το πρώτο Δημοτικό Σχολείο στεγάζεται σε ένα μικρό κτήριο, αυτό που σήμερα είναι η πιτσαρία La Fiamma στην πλατεία Δημοκρατίας. Ο Χολαργός μεγαλώνει σιγά - σιγά και τo 1933 αποσπάται από το Χαλάνδρι και ανακηρύσσεται αυτόνομη κοινότητα. Τα γραφεία της στεγάζονται στον πρώτο όροφο οικήματος της εταιρείας Αγροπόλεων που βρισκόταν στην 4η Στάση επί της Λ. Περικλέους & Μεσογείων, στη θέση που βρίσκεται σήμερα το κατάστημα Δαναός, έμπροσθεν του οποίου, επί της Λ. Μεσογείων, υπήρχε πέτρινο πολυβολείο που διατηρήθηκε μέχρι των ημερών της διαπλάτυνσης της Λεωφ. Μεσογείων. Πρώτος πρόεδρος της Κοινότητας ο Νίκος Βιτάλης με πλούσιο οργανωτικό και τεχνικό έργο που έθεσε τις βάσεις του μετασχηματισμού του προαστίου, από αντικείμενο μιας εταιρείας σε όραμα μιας αυτοδιοικούμενης κοινότητας. Το έργο το κοινοτικό και φιλανθρωπικό αναλαμβάνει το ζεύγος Πασιθέας και Νικολάου Σαλιγγάρου, ιδρύοντας σύλλογο, και πραγματοποιώντας σειρά πολιτιστικών και άλλων εκδηλώσεων που δίνουν ζωντάνια στον τόπο.

 

Έτσι φτάνουμε στα χρόνια του πολέμου και της κατοχής. Μονάδα του ιταλικού στρατού καταλαμβάνει τον Χολαργό και εγκαθιστά το αρχηγείο της στην έπαυλη του ζεύγους Σαλιγγάρου, τους οποίους και εξεδίωξε. Η έπαυλη αυτή υπάρχει και σήμερα και βρίσκεται επί των οδών Αετιδέων και Πολυμνίας, αφέθη δε στην ιδιοκτησία του Δήμου Χολαργού από τον Ν. Σαλίγγαρο με τη διαθήκη του.

 

Μετά τους Ιταλούς έρχονται οι Γερμανοί που επιτάσσουν και άλλα οικήματα όπως την έπαυλη του ποιητού Κ. Κοκόροβιτς, και η ανοικοδόμηση του Χολαργού σταματά, ενώ το καταστροφικό έργο τους απλώνεται σε όλη την περιοχή.

 

Για την καταστροφή αυτή γράφει ο Ι. Χαρίτος στο Ημερολόγιό του: "Το πυκνό και ωραίο δάσος του Χολαργού δεν υπάρχει πια. Άλλοτε τα πεύκα και οι θάμνοι ήταν τόσο πυκνά, ώστε δεν έβλεπε κανείς τίποτα οι άλλο παρά μόνο πράσινο. Τώρα βλέπω το έδαφος ξερό, πεύκα αραιά και την πλαγιά του Υμηττού φαλακρή, με ένα χρώμα κίτρινο χρωματισμένο…".

 

Είναι τότε που λειτουργεί ο σταθμός "Κοινωνική Αντίληψις Χολαργού" από τον καθηγητή Γ. Παπακώστα και την Ευαγγελία Κατσιμπίρη, σταθμός που ανασυστήνεται αργότερα το 1956, από την Πασιθέα Σαλιγγάρου μαζί με το "Ταμείο Περιθάλψεως Χολαργού" του συζύγου της Ν. Σαλίγγαρου.

 

Η Απελευθέρωση βρίσκει τον Χολαργό σε άσχημη κατάσταση. Σιγά σιγά όμως αρχίζει ξανά η αναδημιουργική πορεία του.

 

Δημιουργείται ένα μικρό εμπορικό κέντρο γύρω στην πλατεία Μεταξά (σήμερα πλατεία Δημοκρατίας) και τα πρώτα καταστήματα κάνουν δειλά - δειλά την εμφάνισή τους. Δημόσιες υπηρεσίες, πλην της κοινότητας, δεν υπάρχουν και ο Χολαργός υπάγεται στις αντίστοιχες στο Χαλάνδρι ή την Αγία Παρασκευή. Γυμνάσιο δεν υπάρχει και η συγκοινωνία μέσω της Λεωφόρου Μεσογείων, που είναι ένας μικρός ασφαλτοστρωμένος δρόμος με χαντάκια εκατέρωθεν για την απορροή των ομβρίων, είναι υποτυπώδης.

 

Η πραγματική ανοικοδόμηση του Χολαργού αρχίζει ουσιαστικά μετά το 1960.

Αυτή την εποχή αρχίζει να κτίζεται δίπλα στο μικρό ναό η νέα εκκλησία της Φανερωμένης, όραμα και πραγματοποίηση του ακάματου ιερέα και πρωταγωνιστή της ζωής στο Χολαργό, Ιωάννη Βεντούρη. Σήμερα είναι ο καθεδρικός ναός της πόλης μας στην ομώνυμη πλατεία. Χαρακτηριστικό γνώρισμα της γύρω του ναού περιοχής, ακόμα, οι μονοκατοικίες και τα διώροφα κτίσματα με μοναδική εξαίρεση τη τετραώροφη πολυκατοικία της οδού Βουτσινά που υπάρχει και σήμερα.

 

Η δόμηση αυξάνεται σε μεγάλο βαθμό όταν ο επιτρεπόμενος συντελεστής δόμησης των οικοπέδων γίνεται 1,40, που σημαίνει ότι κάθε 1.000 μέτρα οικόπεδο χτίζει 1400 μέτρα κατοικίας, και οι επιτρεπόμενοι όροφοι αυξάνονται σε πέντε. Το σύστημα της αντιπαροχής βρίσκει εύφορο έδαφος κι έτσι οι παλιές ωραίες επαύλεις και τα αστικά σπίτια κατεδαφίζονται το ένα μετά το άλλο δίνοντας τη θέση τους σε πολυώροφες οικοδομές, εμπορικά κέντρα και αυξάνοντας τον πληθυσμό και τα αυτοκίνητα σε μεγάλο βαθμό δημιουργώντας προβλήματα συγκοινωνιακά, προβλήματα στάθμευσης, ανάγκη νέων δημοτικών χώρων κ.λπ.

 

Είναι η εποχή που ο παλιός Χολαργός, το ήρεμο προάστιο αρχίζει να χάνεται και στη θέση του να δημιουργείται η σημερινή πολυάνθρωπη πόλη του εικοστού πρώτου αιώνα που σε τίποτα πια δεν θυμίζει τον Χολαργό που ζήσαμε, αγαπήσαμε και αγαπάμε.

 

O Xoλαργός σήμερα:

 

Α. ΠΟΛΕΟΔΟΜΙΚΑ

Ο Χολαργός σήμερα αφού εξαπλώθηκε πολεοδομικά ώστε να καταλάβει τις περιοχές πέραν από το αρχικό σχέδιο της εταιρείας αγροπόλεων, μέχρι τα όρια του Δήμου Παπάγου και μέχρι τα όρια του Δήμου Αγίας Παρασκευής, αποτελεί ένα ενιαίο οικιστικό σύνολο. Συνορεύει με τους δήμους Αγίας Παρασκευής, Χαλανδρίου, Νέου Ψυχικού, Παπάγου, και μέσω της Κεντρικής Λεωφόρου Μεσογείων έχει άμεση προσπέλαση με τον Δήμο Αθηναίων και τα Μεσόγεια, ενώ μέσω της νέας λεωφόρου της "Αττικής οδού", απέκτησε τη δυνατότητα ταχύτατης συγκοινωνιακής σύνδεσης με τις εθνικές οδούς προς Πελοπόννησο και Βόρειο Ελλάδα. Είναι κτισμένος σε υψόμετρο 210μ. στις πλαγιές του Υμηττού και είναι κατά κύριο λόγο οικιστική περιοχή. Έχει έκταση περίπου 350 εκτάρια και σύμφωνα με την απογραφή του 2001, 32.166 κατοίκους.

 

Οι χρήσεις γης είναι καθορισμένες και οριοθετούν τις λειτουργίες του Δήμου σε τρεις κατηγορίες:

 

Α) Πολεοδομικό Κέντρο του Δήμου με χρήσεις κατοικίας,

εμπορίου διοίκησης, κοινωνικών χρήσεων και πολιτισμού

Β) Πολεοδομικά Κέντρα γειτονιάς με ανάλογες χρήσεις

Γ) Πολεοδομικός Άξονας Λεωφόρου Μεσογείων, μικτής χρήσης.

 

Β. ΠΛΗΘΥΣΜΙΑΚΗ & ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΕΞΕΛΙΞΗ

Χρονολογικά η πληθυσμιακή και διοικητική του εξέλιξη σύμφωνα με τα υπάρχοντα στοιχεία (23 και 24) έχει ως εξής:

 

1928	Πρώτο Πολεοδομικό Σχέδιο Χολαργού, Τμήμα κοινότητος Χαλανδρίου. Ήδη έχει ανεγέρθη ο Ι. Ναός Φανερωμένης, με δαπάνη του Π. Βουτσινά, αφιερω--        μένος στους "εν Αθήναις και Πειραιεί Λευκαδίτες."
1933	Ανακηρύσσεται ανεξάρτητη κοινότητα, αποσπώμενος από την Κοινότητα Χαλανδρίου.
1933-1935	Πρώτος πρόεδρος της Κοινότητας ο Νικόλαος Βιτάλης
1935-1936	Πρόεδρος κοινότητας ο Γ. Μάνσολας
1936-1943	Πρόεδρος κοινότητας Νικόλαος Βιτάλης
1940	Κάτοικοι 1054
1943	Προσωρινός Κοινοτάρχης ο Αλέξανδρος Βασαλάκης (14-2-1943)
1943-1945	Πρόεδρος Κοινότητας Βασίλειος Τζαβάρας (2-9-1943)
1945-1946	Πρόεδρος Χαράλαμπος Τσούνης (12-2-1945)
1945-1946	Πρόεδρος Βασίλειος Τζαβάρας (29-1-1946)
1946	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης (21-3-1946)
1946	Πρόεδρος Παναγιώτης Αγγελόπουλος (27-3-1946)
1946	Πρόεδρος Χαράλαμπος Τσούνης (3-7-1946)
1946-1947	Πρόεδρος Γεράσιμος Κατσιμπίρης (30-7-1947)
1947-1948	Πρόεδρος Χαράλαμπος Τσούνης (6-10-1947)
1948-1950	Πρόεδρος Γεράσιμος Παναγιώτοπουλος (25-9-1948)
1950	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης (17-5-1950)
1950-1951	Πρόεδρος Χρήστος Γιαννακάκης (3-8-1950)
1951	κάτοικοι 2775 (απογραφή)
1951-1954	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης (15-4-1951)
1954-1959	Πρόεδρος Σπύρος Βουτσινάς
1954-1959	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης
1961	κάτοικοι 13.637 (απογραφή, μαζί με οικισμό Παπάγου)
1959-1963	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης
1963	Ο Χολαργός ανακηρύσσεται σε Δήμο.
1963- 1967	Δήμαρχος ο Νικόλαος Βιτάλης (έως Μάρτιο 1967)
1965	Αποσπάται από τον Χολαργό ο οικισμός Παπάγου              και αναγνωρίζεται ως κοινότητα
1954-1959	Πρόεδρος Σπύρος Βουτσινάς
1954-1959	Πρόεδρος Νικόλαος Βιτάλης
1961	κάτοικοι 13.637 (απογραφή, μαζί με οικισμό Παπάγου)
1967	(Μάρτιος) Δήμαρχος Παναγιώτης Παπαγιάννης                  (μέχρι 21-4-1967)
1967	Δήμαρχος Παναγιώτης Ζέρβας25, (από 24-4-67 έως                    8/1967)
1967-1970	Δήμαρχος Νικόλαος Σαλίγγαρος25
1970-1971	Δήμαρχος Δημοσθένης Παναγιωτόπουλος25
1971	κάτοικοι 14.904 (απογραφή)
1971-1974	Δήμαρχος Αντώνιος Πολύδωρας25
1974-1975	Δήμαρχος Παναγιώτης Γαλάνης
1975 - 1982	Δήμαρχος Σοφοκλής Μαντάς
1981	κάτοικοι 31.703 (απογραφή)
1982-2003	Δήμαρχος Χαράλαμπος Σκούρτης
1981	κάτοικοι 31.703 (απογραφή)
1991	κάτοικοι 33.691 (απογραφή)
2001	κάτοικοι 32.166 (απογραφή)
2003	Δήμαρχος Δημήτριος Νικολάου

 

                            

Ο πληθυσμός του Δήμου το 2003 εκτιμάται ότι ανέρχεται σε 50.000 κατοίκους

 

Γ. ΔΗΜΟΓΡΑΦΙΚΑ ΣΤΟΙΧΕΙΑ

 

Σύμφωνα με την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία στο δήμο Χολαργού, με βάση την απογραφή του 1991, έχουμε τα πιο κάτω δημογραφικά στοιχεία 26

 

Νοικοκυριά:

18.600 με 3,1 άτομα ανά νοικοκυριό

Ενεργός Πληθυσμός Σύνολο 12.899 Απασχολούμενοι 12.190

Άνεργοι 880

Επίπεδο Εκπαίδευσης:

Γυμνάσιο 13%, Λύκειο 36%, Ανώτερη Εκπαίδευση 6%, Ανώτατη      Εκπαίδευση 20%, Αγράμματοι 1%, Τελειόφοιτοι Δημοτικού 23%

 

Εργασία: 

Σε σύνολο 12.899 ατόμων (άνω των 19 ετών)

 

Επιστήμονες - Ελεύθεροι Επαγγελματίες 4069 άτομα

Διευθυντικά, Διοικητικά Στελέχη            546 άτομα

Υπάλληλοι Γραφείου                                      2.939 άτομα

Έμποροι - Πωλητές                              1884 άτομα

Παροχή Υπηρεσιών                              285 άτομα

Γεωργοί - Κτηνοτρόφοι κ.α.                  61 άτομα

Τεχνίτες - Εργάτες κ.α                          1682 άτομα

Διάφορα                                             1433 άτομα

 

Δ. ΔΙΟΙΚΗΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

 

Στο Δήμο Χολαργού, πέραν των δημοτικών υπηρεσιών και του Kέντρου Eπαγγελματικής Kατάρτισης (ΚΕΚ) που στεγάζονται σε ιδιόκτητο καλαίσθητο Δημαρχείο (προϊόν αρχιτεκτονικού διαγωνισμού), λειτουργεί αυτοτελές Αστυνομικό Tμήμα, ΔΟΥ Χολαργού, Κτηματική Υπηρεσία του Δημoσίου, Τράπεζες, Κέντρο Εξυπηρετήσεως Πολιτών, Ταχυδρομικό Ταμιευτήριο και άλλες υπηρεσίες του Δημοσίου.

 

Ο Δήμος έχει τρεις ενορίες, την ενορία Φανερωμένης, όπου και ο καθεδρικός ναός της πόλης, την ενορία Αγίας Τριάδος, και την ενορία Τιμίου Σταυρού ή των Έξι, ονομασία που δόθηκε λόγω της εκεί ύπαρξης του τόπου εκτέλεσης των έξι πολιτικών προσώπων κατά τα γεγονότα του 1922, ως υπευθύνων της Μικρασιατικής Καταστροφής.

 

Συγκοινωνιακά συνδέεται με την Αθήνα με τα λεωφορεία της ΕΑΣ και στο άμεσο μέλλον με το μετρό, το οποίο πέραν του σταθμού της Εθνικής Άμυνας, θα θέσει σε λειτουργία και σταθμό στο ύψος της 5ης στάσης Χολαργού. Με τα Μεσόγεια συνδέεται με υπεραστικά λεωφορεία του ΚΤΕΛ που διέρχονται από την Λεωφόρο Μεσογείων.

 

Τελευταία δημιουργήθηκε από τον Δήμο νέα Αναπτυξιακή Δημοτική επιχείρηση ιδιωτικού δικαίου με στόχο την συμβολή της στην Ανάπτυξη της περιοχής.

 

Ε. ΚΟΙΝΩΝΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

 

Η κοινωνική υποδομή του Δήμου είναι αναπτυγμένη και αναπτύσσεται γύρω από τις ενότητες της Κοινοτικής Πρόνοιας όπου πέραν του ιδιωτικού θεραπευτηρίου Ιασώ και των όμορων Κρατικών Νοσοκομείων (Κρατικό και Σωτηρία) λειτουργούν Δημοτικά Ιατρεία, με σκοπό την προληπτική ιατρική για όλους τους Δημότες και με πλήρη ιατρικά τμήματα. Επίσης λειτουργεί πλήρως εξοπλισμένο ΚΑΠΗ με ταυτόχρονη παροχή υπηρεσιών στήριξης των ηλικιωμένων, διαθέτοντας κοινωνικό λειτουργό, φυσικοθεραπευτές, οικογενειακή βοηθό, ιατρούς, εφαρμόζοντας ευρύ πρόγραμμα στήριξης της τρίτης ηλικίας, όπως εκδρομές - ψυχαγωγία - θέατρο - περιπάτους - θαλασσινά μπάνια - και θερινές κατασκηνώσεις.

 

Το πρόγραμμα "Βοήθεια στο Σπίτι" υλοποιείται από το ΚΑΠΗ σε συνεργασία με το ΚΕΚ του Δήμου. Στις ενορίες του Δήμου λειτουργούν φιλόπτωχα ταμεία με εξαιρετικό κοινωνικό έργο. Στο Χολαργό επίσης είναι εγκατεστημένο και λειτουργεί το ίδρυμα αποκατάστασης ατόμων με ειδικές ανάγκες, ενώ υπάρχουν και λειτουργούν ιδιωτικά ιατρικά κέντρα και οίκοι ευγηρίας.

 

ΣΤ. ΠΟΛΙΤΙΣΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ - ΤΥΠΟΣ - ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

 

ΔΗΜΟΤΙΚΗ ΥΠΟΔΟΜΗ

 

Από πλευράς Δήμου υπάρχουν σε λειτουργία με σοβαρότατο έργο.

α. Το Πνευματικό - Πολιτιστικό Κέντρο του Χολαργού, με δύο αίθουσες στις οποίες παρουσιάζονται πληθώρα εκδηλώσεων, όπως συναυλίες κλασσικής μουσικής, δημοτικής και λαϊκής, θεατρικές παραστάσεις, διαλέξεις, εκθέσεις εικαστικών τεχνών, κ.λπ. ενώ ταυτόχρονα λειτουργούν επιμορφωτικά τμήματα ζωγραφικής, χειροτεχνίας, φωτογραφίας, ελληνικών χορών κ.λπ.

β. Δημοτική Βιβλιοθήκη που λειτουργεί με τη μορφή Δανειστικής Βιβλιοθήκης.

γ. Δημοτικός Κινηματογράφος που λειτουργεί το χειμώνα στο Δημαρχείο (Αίθουσα Μελίνα Μερκούρη), και το καλοκαίρι στο προαύλιο του 1ου Δημοτικού Σχολείου στην Λεωφόρο Περικλέους.

δ. Δημοτική Φιλαρμονική : Νεοσύστατη Φιλαρμονική με ήδη πλούσιο έργο και συμμετοχή τόσο στα δρώμενα του Δήμου, όσο και με την παρουσία της και σε άλλους Δήμους.

ε. Καμεράτα: ένα νέο σύνολο, αποτελούμενο από καλλιτέχνες μικρής ηλικίας, που με την πρώτη του εμφάνιση εντυπωσίασε και απέσπασε επαινετικά σχόλια.

 

Στο πλαίσιο της πολιτιστικής προσφοράς του Δήμου έχουν θεσπισθεί μόνιμες διοργανώσεις, όπως οι πιο κάτω:

Απρίλιος - Μάιος: Αγώνες Αθλητικής Άνοιξης

Μάιος: Εβδομάδα Νεολαίας - Παιδικό Πανηγύρι

Ιούνιος: Φεστιβάλ Χορωδιών

Ιούνιος - Σεπτ:. Θερινός Κινηματογράφος

Νοέμβριος: Λαϊκός Ανώμαλος δρόμος

Απόκριες: λαϊκό ξεφάντωμα

 

Β. ΙΔΙΩΤΙΚΗ ΠΡΩΤΟΒΟΥΛΙΑ

 

Η ιδιωτική πρωτοβουλία στον πολιτιστικό τομέα εκτείνεται κυρίως στην λειτουργία πολιτιστικών συλλόγων, λίγων αιθουσών τέχνης, και σχολών κλασικού χορού καθώς και στην ύπαρξη ενός χειμερινού κινηματογράφου. Το πλέον αξιόλογο κομμάτι της πολιτιστικής και πνευματικής ζωής του Χολαργού, από την πλευρά του ιδιωτικού τομέα, υπήρξε η ίδρυση στις 20-12-1959 και λειτουργία μέχρι και σήμερα, της Πνευματικής Εστίας Χολαργού, με πρώτο ιδρυτή και πρόεδρο τον Στρατηγό Φώτη Μεσσηνόπουλο, και βασικό θεμελιωτή της ανάπτυξής της τον Ιωάννη Παναγόπουλο.

 

Από την Πνευματική Εστία Χολαργού πέρασαν πολλές μορφές του σύγχρονου πνεύματος και της τέχνης που με τη δράση τους, τις ομιλίες και τις εκδηλώσεις ανέβασαν το πνευματικό και πολιτιστικό επίπεδο της περιοχής.

Η πνευματική Εστία Χολαργού εκδίδει ένα διμηνιαίο έντυπο με τίτλο "Το Μήνυμα".

 

Σήμερα κυκλοφορούν και οι τοπικές εφημερίδες: "30 Ημέρες", "Ο Παρατηρητής", "Το Πανόραμα του Χολαργού", ο "Ενεργός Δημότης", το περιοδικό "Περι…κλέους", "Φωνή του Πολίτη" κ.α.

 

ΑΘΛΗΤΙΣΜΟΣ

 

Τα πρώτα βήματα του αθλητισμού στον Χολαργό έγιναν το 1947 όταν ο Γάλλος ανταποκριτής της εφημερίδας Monde στην Αθήνα και κάτοικος Χολαργού Μαρκ Μαρσώ ίδρυσε τον Όμιλο Φιλάθλων Χολαργού ως ανεξάρτητο αθλητικό σωματείο μέσα από το οποίο ξεπήδησαν όλοι οι μετέπειτα Χολαργείς που πλαισίωσαν τα αθλητικά δρώμενα του τόπου.

Στην συνέχεια είχαμε και άλλα σωματεία όπως ο Άρης Χολαργού, ο Όμιλος αντισφαιρίσεως Χολαργού, ο όμιλος Taekwondo - Judo Χολαργού, ο Καλαθοσφαιρικός Όμιλος Χολαργού (ΚΟΧ), ο Γυμναστικός Αθλητικός Σύλλογος Χολαργού, ο Πολιτιστικός Αθλητικός Σύλλογος "Περικλής" κ.λπ. Ο Δήμος Χολαργού προχώρησε το 1993 στην ίδρυση του Δημοτικού Αθλητικού Οργανισμού Χολαργού (ΔΑΟΧ) με κύριο στόχο την αναβάθμιση του Αθλητισμού, τη δημιουργία νέων αθλητικών εγκαταστάσεων που ήδη λειτουργούν στο χώρο του παλιού λατομείου στην Άνω Χολαργό, την υλοποίηση προγραμμάτων μαζικής άθλησης και της συνεργασίας με τους λοιπούς αθλητικούς φορείς της περιοχής.

 

Σήμερα στον Χολαργό έχουμε πληθώρα αθλητικών εγκαταστάσεων, όπως δύο ανοικτά στάδια, ένα κλειστό γυμναστήριο με γήπεδο μπάσκετ, πέντε ανοικτά γήπεδα τένις, επτά ανοικτά γήπεδα μπάσκετ, ένα ανοικτό γήπεδο βόλεϊ, δύο γήπεδα 5Χ5 καθώς και τρία κλειστά δημοτικά γυμναστήρια.

 

Στο πλαίσιο των αθλητικών δραστηριοτήτων έχουν καθιερωθεί μόνιμες εκδηλώσεις όπως: Κάθε άνοιξη, η "Αθλητική Άνοιξη" με διοργανώσεις αγώνων τένις, μπάσκετ - στίβου κ.α. Κάθε Ιούνιο, ημερίδα γυμναστικής

 

ΠΑΙΔΕΙΑ

 

Εννέα σχολικά συγκροτήματα στεγάζουν δεκαεπτά δημόσια σχολεία στον Χολαργό, από τα οποία τρία Λύκεια, τρία Γυμνάσια, έξι Δημοτικά σχολεία και πέντε Νηπιαγωγεία. Επίσης λειτουργούν τρεις Δημοτικοί παιδικοί σταθμοί και ένας Βρεφονηπιακός, καθώς και ένα πολωνικό σχολείο με Δημοτικό και Γυμνάσιο.

 

ΕΜΠΟΡΙΟ – ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

 

Το εμπόριο δεν είχε μέχρι σήμερα σημαντική θέση στα όρια του Δήμου. Παρόλο που στη Δ΄ Στάση Χολαργού στην οδό Υμηττού και πέριξ της πλατείας Δημοκρατίας είχε από παλιά καθορισθεί ο χώρος του εμπορικού κέντρου με ειδικούς όρους δόμησης, συνεχές σύστημα οικοδόμησης και μεγάλη κάλυψη των οικοπέδων για τη δημιουργία καταστημάτων και αύξηση της εμπορικής δραστηριότητας, το εμπόριο δεν ανεπτύχθη ικανοποιητικά όπως σε γειτονικούς Δήμους (Χαλάνδρι, Αγ. Παρασκευή).

 

Σήμερα η εμπορική κίνηση εστιάζεται στα καταστήματα του παραπλεύρου δρόμου της Λεωφόρου Μεσογείων, της οδού Υμηττού, της Πλατείας Δημοκρατίας και των περιξ δρόμων της οδού 17ης Νοεμβρίου, της οδού Φανερωμένης και της 5ης Στάσης - καθώς και στο τέρμα της Λεωφόρου Περικλέους.

 

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

 

Τελειώνοντας τη συνοπτική παρουσίαση τόσο της ιστορικής διαδρομής του ωραίου προαστίου μας όσο και της σύγχρονης παρουσίας του στην ενεργό ζωή θάθελα να ζητήσω συγνώμη για παραλήψεις που σίγουρα υπάρχουν. Έχω την ελπίδα πως σύντομα θα μπορέσω να δώσω στη δημοσιότητα μια πλήρη ιστορική μελέτη με λαογραφικό, πολιτιστικό, φωτογραφικό και άλλο υλικό που επεξεργάζομαι από χρόνια.

 

Ο Χολαργός που όλοι αγαπήσαμε, ο Χολαργός που γνωρίσαμε από μικρά παιδιά και παίζαμε στις απέραντες αλάνες του, τότε που η Μεσογείων ήταν ουσιαστικά καρόδρομος με τα πέτρινα φυλάκια και ο παράδρομός της χώρος καθημερινού περπατήματος, "η παραλία", όπως τη λέγαμε…, ο Χολαργός με τους Ανθρώπους του, τους ιδιαίτερους τύπους του, τις παρέες και την κοινωνική ζωή εκείνων των χρόνων, ο Χολαργός των επαύλεων, μα και των απλών μονοκατοικιών, δεν υπάρχει πια!

 

Στη θέση του είναι η πολυάνθρωπη πολιτεία που μας περιτριγυρίζει, με τις πολυκατοικίες, το κυκλοφοριακό πρόβλημα , την έλλειψη χώρων στάθμευσης και το καθημερινό άγχος, είναι ακόμα μια σύγχρονη καταναλωτική κοινωνία.

Ταυτόχρονα όμως δεν παύει για μας να διαφέρει από τα άλλα προάστια.

Ίσως είναι ο Υμηττός πλάι μας με τα όμορφα δειλινά του και το μυρωδάτο θυμάρι του, ίσως είναι η καμπάνα του Αϊ-Γιάννη του Θεολόγου του Μοναστηριού εκεί ψηλά που ο ήχος του χτυπά μελωδικά, στ' αυτιά μας, ίσως ακόμα είναι οι άνθρωποί του, γιατί ακόμα ακούς τα καλημερίσματα των ανθρώπων που συναντιούνται στους δρόμους… Ισως .. ίσως…

 

Ό,τι κι αν είναι όμως από αυτά, πάνω απ' όλα είναι η ζωή που ζήσαμε σ' αυτόν τον τόπο, με τις αναμνήσεις της, τις χαρές και τις λύπες, είναι το χθες, το σήμερα και το αύριο που κληρονομούμε στα παιδιά μας με ελπίδα, να ζήσουν στην όμορφη πόλη μας να την αγαπήσουν όπως εμείς και να την κάνουν ακόμα καλύτερη και πιο ανθρώπινη...

 

Δημήτρης Παπαδόπουλος

Νοέμβριος 2003

 

Υποσημειώσεις - βιβλιογραφία:

 

 

 1. Καταστατικό εταιρείας Αγροπόλεων 1926 (Αρχείο Δ.Παπασόπουλου)

 2. Καταστατικό εταιρείας Αγροπόλεων 1926 (Αρχείο Δ. Παπασόπουλου)

 3. Συμβόλαιο αγοροπωλησίας (Αρχείο Δ.Π)

 4. Συμβόλαιο αγοροπωλησίας (Αρχείο Δ.Π

 5. Συμβόλαιο αγοροπωλησίας (Αρχείο Δ.Π)

 6. Ιστορία Χολαργού Γ. Παπαγεωργόπουλος, ΑΤΤΙΚΑ ΝΕΑ 4-1961

 7. Πρωτότυπο Σχέδιο (Αρχείο Δ. Π.)

 8. Ιστορία του Χολαργού, Ι. Χαρίτου περιοδικό Μήνυμα 1992

 9. Υπ' αρ. 3157/28 συμβόλαιο Συμβ/φου Αθηνών Στ. Ξαγιά

10. Πλουτάρχου "Βίοι Παράλληλοι" Βίος Περικλέους, Α΄Κεφ.

11. Σουρμελής ΑΤΤΙΚΑ, έκδοση 1862 σελ. 103

12. Θ. Παναγόπουλος: "Μια άλλη άποψη για την Τοποθεσία του Αρχαίου Χολαργού

13. Ανασκαφή Ιωάννας Κωνσταντίνου, 1933

14. Π. Βραχιολίδης "Ιστορία του Χολαργού", λεύκωμα σ. 61

15. Π. Βραχιολίδης "Ιστορία του Χολαργού", λεύκωμα σ. 67

16. Ιστορία του Χολαργού Γ. Παπαγεωργόπουλος ΑΤΤΙΚΑ ΝΕΑ, 19 Ιουνίου 1961

17. Ιστορία του Χολαργού Γ. Παπαγεωργόπουλος ο.π.

18. Γ. Χαρίτος.

19. Ιστορία του Χολαργού Γ. Παπαγεωργόπουλος ο.π.

20. Ιστορία του Χολαργού Γ. Παπαγεωργόπουλος ο.π.

21. Χαρ. Σκούρτης Ο δικός μου Χολαργός λεύκωμα, σ. 39

22. Ι. Χαρίτου: προσωπικό Ημερολόγιο

23. Ιστορία του Χολαργού Απ. Βραχιορίδης, λεύκωμα

24. Ιστορία του Χολαργού Γ. Χαρίτος περιοδικό Μήνυμα

25. Διορισμένοι Δήμαρχοι

26. α) Απογραφή 1991 Ε.Σ.ΥΕ.

      β) Ευρ. Μπεσιλα: Μελέτη για την Ίδρυση Αναπτυξιακή. Δημοτικής Επιχείρησης

      γ) Ε.Σ.Υ.Ε.